Wat is het verhaal van Onze Lieve Vrouw van de Berg Karmel?

16 Juli 2025

Wat is het verhaal van Onze Lieve Vrouw van de Berg Karmel?

De Berg Karmel is al sinds de tijd van de profeet Elia in de 10^de eeuw voor Christus een plaats van gebed en Goddelijke nabijheid (vgl. 1 Kon. 18, 41 e.v.). Het was ook hier dat christen kluizenaars volhardden in gebed. Hier werd in de 12^de eeuw officieel de Orde van de Broeders van de Heilige Maagd van de Karmel gesticht.

De 13de eeuw was voor de Karmelieten echter een tijd van vervolging en midden deze beproeving verscheen op 16 juli 1251 de Heilige Maagd aan de Heilige Simon Stock, toenmalige Prior van de Karmelieten. Zij overhandigde hem toen het bekende bruine scapulier. Zij sprak tot hem: "Dit scapulier is voor u en voor de hele orde een waar privilege: wie sterft terwijl hij het scapulier draagt, zal gered worden."

Het dragen door anderen van een miniatuurversie van het scapulier van de Karmelieten, eenvoudigweg "bruin scapulier" genoemd omwille van de kleur van hun habijt, is voor hen een symbool geworden omdat zij zich spiritueel bij hen aansluiten. Zij aanvaarden net als de karmelieten de Liefde tot de Heilige Maagd, zij willen zich eveneens toewijden aan de spiritualiteit van de Karmelieten en vertrouwen erop dat Onze Lieve Vrouw hen zal beschermen in leven en dood.

De Heilige Maagd is niet enkel de beschermheilige van de Karmelieten, maar eveneens van de landen Chili en Bolivia. Zij staat voor bescherming tegen gevaren en voor bevrijding uit het vagevuur.

Wat is er met Elia op de Berg Karmel gebeurd?

De Berg Karmel was sinds mensenheugenis een heilige plaats waar de Kanaänitische god Baäl werd aanbeden. In het eerste boek Koningen (vs 18) organiseerde Elia een wedstrijd met 450 van Baäls priesters om te bepalen welke "god" de ware was: Baäl of de God van Israël. De ware god zou diegene zijn die het vuur onder een offerdier kon ontsteken. Het razend gesmeek van de priesters tot Baäl liep op niets uit. Maar toen Elia tot de Heer bad, daalde het vuur uit de hemel neer en stak het offer in brand.

Het vuur van de Heer viel toen uit de hemel neer en verteerde het brandoffer, het hout, de stenen en het stof. Het “likte” zelfs het water uit de geul rond het offeraltaar. Toen heel het volk dit zag, vielen zij op hun gezicht neer en zeiden: ‘De HEER is God, de HEER is waarlijk God!’ (1 Kon. 18, 38-39)

Het was eveneens op de Berg Karmel dat Elia’s gebed een einde maakte aan de droogte en de hongersnood die Israël toen trof. Daarom beschouwen de Karmelieten Elia als een van hun geestelijke vaders.

Waar ligt de Berg Karmel?

De Berg Karmel kijkt uit over de Middellandse Zee en de stad en de haven van het huidige Haifa. De berg ligt tevens aan het einde van de vallei van Jizreël, ook wel bekend onder de naam “de vallei van Megiddo”. Ook de Arabieren kennen de Karmel als de berg van de Heilige Elia. Buiten de vermeldingen in het eerste boek der Koningen (hfst 18) wordt de Karmel nog meer dan twintig keer elders in de Heilige Schrift vermeld, bijvoorbeeld in Hooglied (7, 5).

De reputatie van de Karmel als spirituele plaats is ongetwijfeld gebaseerd op de relatie met Elia, maar het is vooral de vermelding in het Hooglied (ook bekend als het Hooglied van Salomon) die de meeste christelijke commentaren heeft opgeleverd. In dit hooglied over de liefde wordt het aangezicht van de Bruid met de Karmel vergeleken. Tal van christelijke auteurs hebben daarom in het Hooglied een allegorie gezien van het leven in relatie met God. Zo wordt de Karmel onder geleerden in de spirituele theologie – zoals bijvoorbeeld de Heilige Johannes van het Kruis – als een metafoor beschouwd voor de zoektocht naar God (vgl. Beklimming van de Karmel, Spiritueel Lied). Voor de Karmelietessen is de Berg Karmel dan ook de naam voor hun huizen die aan contemplatie zijn gewijd.

Wat is de betekenis van de naam “Karmel”

Het is een Hebreeuws woord dat “tuin van God” betekent. De tuin van God is de plaats waar we met de Heer kunnen wandelen, net zoals Adam en Eva dit deden voordat ze werden verbannen (Gen. 3, 8).

Wat is het bruine scapulier?

Het scapulier van Onze-Lieve-Vrouw van de Berg Karmel, ook wel het bruine scapulier genoemd, bestaat uit twee stukken bruine wol vastgehecht aan een koordje. De Heilige Maagd gaf dit sacrament in 1251 aan de Heilige Simon Stock en beloofde hem dat “iedereen die sterft terwijl hij dit scapulier draagt, voor de eeuwige vlammen gevrijwaard zal blijven.” Het is een teken van redding, een zekere garantie in geval van gevaar, een belofte van vrede en een speciale bescherming tot het einde der tijden.

Volgens het Directorium van de Heilige Stoel over de Volksvroomheid (205) omvat de geschiedenis van de Mariale vroomheid ook de “devotie” aan verschillende scapulieren, waarvan de meest voorkomende de devotie is aan het scapulier van Onze-Lieve-Vrouw van de Berg Karmel. Het gebruik ervan is werkelijk universeel en het is zonder enige twijfel een van de vrome gebruiken die het Concilie beschreef als "door de eeuwen heen door het Leergezag aanbevolen" (Tweede Vaticaans Concilie, Lumen Gentium, hoofdstuk VIII).

Het scapulier van de Berg Karmel is een vereenvoudigde vorm van het religieuze habijt van de Orde van de Broeders van de Heilige Maagd van de Berg Karmel. Het gebruik ervan is wijdverbreid en staat vaak los van het leven en de spiritualiteit van de Karmelietenfamilie.

Omdat het evenwel een kleinere versie is van het scapulier van de Orde van de Karmel, associëren degenen die het dragen terwijl ze de deugd beoefenen, zich met de Orde van de Karmel, zowel in hun devotie voor de Heilige Maagd Maria als in de verwachting van haar bescherming.

Wat is de spirituele betekenis van scapulieren in het algemeen?

De “kledij” van de volgelingen is een veelvoorkomend thema in de Heilige Schrift. De mantel van Jozef (Gen. 37, 3) is een voorbeeld van het belang dat in de Bijbel aan kledingstukken werd gehecht. Spreuken (31) beschrijft een goede vrouw en zegt: "Kracht en waardigheid zijn haar kleding." Zo zegt ook Jesaja (61,10): "Ik zal juichen in de Heer, mijn ziel zal zich verheugen in mijn God. Want Hij heeft mij met de klederen van het heil bekleed, Hij heeft mij omhuld met de mantel van de gerechtigheid, als een bruidegom getooid met een kroon, als een bruid met edelstenen versierd."

Het belang van de kledij bereikt echter haar hoogste spirituele betekenis in het Nieuwe Testament. Hier wordt van de volgeling van Jezus verwacht dat hij zich met Christus bekleedt. In zijn brief aan de Galaten (3, 27) zegt de Apostel Paulus: “Want u allen die in Christus gedoopt bent, hebt u met Christus bekleed.” Kledij kan ons er de hele dag door aan herinneren dat we moeten volharden in onze trouw aan Christus.

Het scapulier is als speciaal kledingstuk van de gewijde godsdienst al sinds de tijd van de Heilige Benedictus (6^de eeuw) bekend. Als zijn monniken aan het werk waren, moesten zij het over hun habijt dragen. Vanwege deze praktische functie werd het scapulier ook wel het “juk van Christus” genoemd en kreeg het een spirituele betekenis als teken van devotie en vroomheid. Onder leken die zich bij bepaalde orden aansluiten of die een bepaalde spiritualiteit beoefenen, zijn kleinere versies van deze scapulieren vaak ook als soortgelijke symbolen en herinneringen bedoeld.

Wat is een Karmeliet van de Derde Orde?

Een lekenkarmeliet is iemand die geen priester of kloosterzuster is, maar die zich op een bijzondere manier voor de Karmelietenorde wil inzetten.

Waarvoor zijn de Karmelieten vooral bekend?

De officiële naam van de orde is "Orde van de Broeders van de Heilige Maagd Maria van de Berg Karmel". Deze orde beschouwt Elia en Elisa, profeten uit het Oude Testament, als hun geestelijke vaders. Er zijn tal van Karmelieten-heiligen, waaronder Johannes van het Kruis, Teresa van Avila, Teresa van Lisieux, Elisabeth van de Drie-eenheid, Teresa van de Andes en Edith Stein.

Johannes van het Kruis, Teresa van Avila en de Heilige Teresa van Lisieux zijn eveneens kerkleraars.

De laatste keer dat Onze-Lieve-Vrouw in Fatima verscheen, was zij als Onze Lieve Vrouw van de Berg Karmel gekleed. Lúcia, een van de herderinnen, zei later dat de Heilige Maagd er zo uitzag "omdat Onze Lieve Vrouw wil dat iedereen het scapulier draagt... De reden hiervoor is dat het scapulier ons teken van toewijding is aan het Onbevlekte Hart van Maria.’

Lúcia is later Karmelietes geworden

De Karmelieten volgen het Evangelie en belijden een diep Mariaal karakter voor een evangelisch leven, waarbij ze de Heilige Moeder als een ideaal voorbeeld van gebed, liefde en contemplatie beschouwen.

De Heilige Maagd staat in bewondering voor Gods Liefde (Lc 1, 46-55). In haar hart mediteert zij over de Heer (Lc 2,19). Zij vraagt ons om Jezus te gehoorzamen (Joh 2, 5) en aandacht te hebben voor het welzijn van de anderen, vooral van hen die geestelijk en materieel verarmd zijn (Lc 1, 39-56; Joh 2, 1-11).

Bron : Website Grootmeesterschap - Ridderorde van het Heilig Graf van Jeruzalem
Foto : © Grootmeesterschap
Vertaling : Luk & Karien De Staercke-Audoore
© Belgische Landscommanderij - Ridderorde van het Heilig Graf van Jeruzalem