Het openen van de weg naar de toekomst in het Heilig Land

29 April 2025

Gesprek met Eric-Emmanuel Schmitt

Uw boek "De Uitdagingen van Jeruzalem" is het resultaat van een lange pelgrimstocht in het Heilig Land. Welke ontmoetingen hebben uw spirituele pad gemarkeerd?

Allereerst wil ik het hebben over de ontmoeting met een land en met het Midden-Oosterse aspect van het christendom. Dat contrasteert fel met hetgeen wij in Europa ervaren. Ik kwam er in aanraking met de landelijke en pastorale dimensie van de evangelies, die alle kracht geeft aan de metaforen die in de Bijbel worden gebruikt. Vervolgens was er natuurlijk de ontmoeting met het Heilig Graf. Dit was de allerbelangrijkste ervaring, met name het moment waarop ik op onbegrijpelijke wijze de aanwezigheid van Jezus voelde. Deze ontmoeting zette mijn christen-zijn volkomen op zijn kop. Het veranderde van intellectueel naar fysisch, van keuze naar noodzaak. De evangelies hadden mij diep geraakt. Ik bleef maar nadenken over wat het christendom mij brengt, anders dan de andere religies. En plotseling plaatste de ervaring mij voor een vorm van noodzaak. Mijn geloof is met de realiteit in overeenstemming gekomen. Het christendom is voor mij geen optie meer maar een noodzaak! Ik moet ook twee mensen vermelden met wie ik veel gedachten heb uitgewisseld: de Joodse gids Gila, die ons zeer gastvrij ontving, en de geestelijke Pater André, een gelovig man, herder en intellectueel tegelijk. Pater André was met pelgrims van het eiland Réunion naar het Heilig Land gekomen en had in Bethlehem ten dienste van de kinderen gestaan. De emotie van zijn hereniging met de bevolking toonde aan hoe belangrijk de banden zijn die hij met de bevolking van het Heilig Land onderhoudt. Een man die handelt uit eenvoudige zorg voor anderen, met liefde, zoals de leden van de Orde van het Heilig Graf dat doen.

U hebt ook de Latijnse Patriarch van Jeruzalem ontmoet. Waarover hebben jullie het gehad?

Hij wist mij te raken met zijn onbevooroordeeld begrip van de complexe en tragische situaties in het Heilig Land. Zijn vermogen om zichzelf te blijven, dat wil zeggen, diep christelijk, te midden van deze complexiteit, opent perspectieven voor de toekomst. Zijn houding wordt, naar mijn mening, gekenmerkt door de acceptatie van de coëxistentie en de wens om een weg van onderling delen te bewandelen.

Kan het Heilig Land aan één volk toebehoren of is dit het land van God en daarom het land van allen?

De uitdaging van Jeruzalem is dat deze stad ons oproept om broeders te zijn en niet om broedermoorden te plegen. In dit land waar twee monotheïstisch godsdiensten zijn ontstaan, de Joodse en de Christelijke – hetgeen ook voor de moslims heel belangrijk is – trekt God zich terug nadat hij lange tijd heeft gezegd “luister naar mij”, “hoor mij” . Nu vraagt Hij ons: “horen jullie…”We moeten de uitdaging aangaan om naar elkaar te luisteren.”

Kan de dramatische situatie in het Heilig Land sinds 7 oktober 2023 eindelijk leiden tot een (her)opleven van de langverwachte vrede?

Ik ben een tragische optimist. Vooruitgang in de geschiedenis komt niet voort uit de wil om het goede te doen, maar wel uit het vermijden van het kwaad. Ik geloof dat de echte motor van de geschiedenis de catastrofe is. Een ramp zorgt ervoor dat mensen reageren en op zoek gaan naar manieren om te voorkomen dat dit nogmaals gebeurt. Mensen worden niet meteen gedreven door de wil om het goede te doen maar wel door de wil om zo min mogelijk kwaad te doen of te laten gebeuren. In die zin lijkt het mij dat de absolute wurging, dat de onmogelijkheid om samen te leven die we nu in het Heilig Land zien gebeuren, een heilzame opleving teweeg zal brengen. Maar ten koste van hoeveel doden? Dit is de geschiedenisfilosofie van Immanuel Kant, waarin hij voorbeelden van regulering ziet in relatie tot het radicale kwaad. In zijn essay “Op weg naar de eeuwige Vrede” dat in 1795 werd gepubliceerd, toont hij aan dat het kwaad aan de basis ligt van vooruitgang, verbetering en goedheid.

Maria van Nazareth ervaarde de Liefde van de Hemelse Vader voor haar. Deze gaf haar een grote innerlijke vrijheid en een grote vrede. Hierdoor kon zij ontsnappen aan de wereld van de schijn en kon zij nederig leven in het licht van de goddelijke wil. Hebt u in het Heilig Land ook deze Liefde van God voor u ervaren, een liefde die de bron is van een diepe vrede, een liefde die u volkomen vrijmaakt?

Ik moet toegeven dat Gods Liefde voor mij, voor ons, mij geen vrede heeft geschonken. Ze maakt wel grote indruk op mij. Ik voel mij totaal onwaardig en ik ben nog steeds een beetje verbijsterd door de spirituele ervaring die ik in Jeruzalem heb meegemaakt. Ik sta aan het begin van het pad, maar ik ben zeker in beweging. Ik ken mijn tekortkomingen en ik overweeg elke hoogte die ik nog moet beklimmen... Uiteindelijk is de kern van de pelgrimservaring deze innerlijke omwenteling die door de aanwezigheid van de allergrootste Liefde wordt veroorzaakt, de Liefde die ons op weg zet naar iets anders dan wat tot dan toe voor ons van belang is geweest, de Liefde die ons richt op wat essentieel is!

Welke boodschap zou u aan de leden van de Orde van het Heilig Graf willen meegeven, wier innerlijke blik permanent op Jeruzalem is gericht?

Ik moedig de Ridders en Dames van de Orde aan om hun identiteit te omarmen. Wanneer zij zich in het volle licht bevinden, zowel nederig als trots, dan zullen zij transparant zijn en getuigen van de prachtige missie die zij hebben ontvangen. Ik wens hen echt de trots van het nederig-zijn toe. Moge zij door het verlenen van morele en materiële steun aan de zwaarst getroffen bevolkingsgroepen in het Heilig Land in deze spirituele dynamiek steeds meer bemiddelaars van de vrede zijn.

Vraaggesprek van François Vayne

Bron : Website Grootmeesterschap - Ridderorde van het Heilig Graf van Jeruzalem
Foto : © Grootmeesterschap
Vertaling : Luk & Karien De Staercke-Audoore
© Belgische Landscommanderij - Ridderorde van het Heilig Graf van Jeruzalem