De kapittelkerk van de Belgische Landscommanderij

30 Mei 2024

De kerk van Onze-Lieve-Vrouw van de Overwinning aan de Zavel in Brussel werd in de 15de eeuw onder de protectie van de gilde van de boogschutters gebouwd. In die tijd kende de kerk een toestroom van bedevaarders nadat het miraculeuze beeld van de Maagd per boot vanuit Antwerpen hier plechtig werd onthaald.

De processie met het miraculeuze beeld rond de kerk ligt aan de oorsprong van de Ommegang van Brussel. Hier wordt het Nederlandstalig woord gebruikt, dat “rondlopen” betekent. Ieder jaar vertrekt deze processie met 1.400 figuren in 16de-eeuwse klederdracht vanuit de kerken en trekt nog steeds rond de figuren van Karel V en zijn zoon, de toekomstige koning Filips II, om zo de Grote Markt te bereiken. Deze parel in gotische stijl wist doorheen de eeuwen van de vrijgevigheid van de families Habsburg, Tour, Taxis en Arenberg te profiteren.

De Habsburgers kwamen er vaak. Zo werd Maria van Hongarije, zuster van Karel V, er bijvoorbeeld gedoopt. In die periode werden er prachtige glas-in-loodramen geïnstalleerd maar deze werden helaas door een tornado verwoest. Pas in de 19de en 20ste eeuw werden er nieuwe glas-in-loodramen geïnstalleerd waarin meer dan 300 wapenschilden rondom heiligen zijn verwerkt.

In de kerk bevinden zich talrijke grafmonumenten, waaronder de prachtige grafkapel in barokstijl waar ongeveer vijftien Prinsen van de Tour en Taxis in een crypte rusten.

De naam “Onze Lieve Vrouw van de Overwinning” herinnert aan de klinkende overwinning van de christelijke vloot tegen de Ottomanen, op 7 oktober 1571 bij Lepanto.

In 1930 werd deze kerk de kapittelkerk van de Belgische Landscommanderij van de Orde van het Heilig Graf van Jeruzalem. Op zondag 3 mei 1931 vond hier de canonieke installatie van het nationaal kapittel van de Orde plaats. Eerder huldigde Mgr. Valerga, de eerste Latijnse Patriarch van Jeruzalem in de hedendaagse periode, reeds in 1867, in de Zavelkerk de fresco’s in van het koor in. Deze werden tijdens het verwijderen van de koorbanken opnieuw ontdekt.

In 1933 werden in het koor twee grote glasramen geïnstalleerd. Deze waren een gift vanwege de Belgische Landscommanderij van de Ridderorde van het Heilig Graf van Jeruzalem. Het ene raam is een voorstelling van de ridderslag van een ridder door de toenmalige Kardinaal Van Roey. Het andere raam is een weergave van de poging om in 1558 in Hoogstraten een commanderij van de Ridderorde van het Heilig Graf op te richten. Dit gebeurde op initiatief van een inwoner van Antwerpen die erin was geslaagd om tal van ridders samen te brengen die reeds eerder in Jeruzalem door de Custode waren geridderd. Het meesterschap werd aan koning Filips II aangeboden maar die weigerde.

Jaarlijks houdt de Belgische Landscommanderij hier de herdenkingsmis voor de overleden leden van de Orde en de plechtigheid bij het feest van Onze Lieve Vrouw Koningin van Palestina, alsook de ceremoniële plechtigheden van de investituur. Tijdens de Goede Week wonen meerdere leden van de Orde in grote aantallen de vieringen bij.

De kerk is ook de ontmoetingsplaats van de twee gilden van kruisboogschutters, de Brusselse Ommegang, de Missen voor Europa, de Broederschap Saint-Yves alsook nog enkele andere vrome broederschappen.

Daniel van Steenberghe

Bron : Website Grootmeesterschap - Ridderorde van het Heilig Graf van Jeruzalem
Foto : © Grootmeesterschap
Vertaling : Luk & Karien De Staercke-Audoore
© Belgische Landscommanderij - Ridderorde van het Heilig Graf van Jeruzalem